VAY ‘MEHMETÇİK’İN BAŞINA GELENE !

YERLİ UÇAK 59 YIL ÖNCE ÜRETİLECEKTİ

Türkiye’nin 2023 hedefleri arasında yer alan, yüzde 100 yerli uçak üretimi aslında bundan 59 yıl önce gerçekleşecekti. Adı “Mehmetçik” olarak konan uçak, Amerika’nın T-33 modeli uçakları hibe olarak vermesi yüzünden üretilmedi.

Havacılıkta dünyanın parlayan yıldızı Türkiye ne yazık ki bu hızlı yükselişine rağmen hala yüzde 100 yerli uçağını üretemedi. Yoldan geçen vatandaşa “Türkiye’nin ürettiği uçak hangisi ?” diye sorsanız çoğunlukla “F-16” cevabını alırsınız. Aslında lisans altında TAI tarafından üretilen F-16’nın dışında, bundan yıllar önce tasarlanmış ama ne yazık ki sadece kağıt üzerinde kalmış bir proje vardı. Önce Türk Hava Kurumu (THK) Uçak Fabrikası tarafından tasarlanan daha sonra Makina Kimya Endüstrisi (MKE) Fabrikaları’nda devam ettirilmek istenen projenin adı ‘Mehmetçik’ti. 1940’ların başında kurulan THK Uçak Fabrikası, savaş yüzünden ülkelerinden kaçan Polonyalı uçak mühendislerinin yardımıyla ciddi mesafe kat etmişti. Yüzde 100 yerli ekipmanlarla tasarlanan uçak ve planörler, THK’nın yanı sıra Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılıyordu. Fabrikanın tasarladığı 16 değişik uçak ve planör dizayınından belki de en ilginci jet motorlu THK-16 olarak adlandırılan Mehmetçik’ti. Hazırlanan projeler arasında 16’ncı sırada yer aldığı için de bu modele THK-16 ismi verilmişti.

JET MOTORLU EĞİTİM UÇAĞI

Yüksek Mühendis Selahattin Sabri Beler başkanlığındaki ekip tarafından tasarlanan THK-16, Türk Hava Kuvvetleri’nin envanterine girmeye başlayan jetlerde görev yapacak pilotların eğitiminde kullanılacaktı.  Tamamen metal gövdeye sahip uçağın kokpitinde pilotlar, tandem yani önde öğrenci, arkada öğretmen pilot uçacak şekilde tasarlanmıştı. Kesinleşmeyen bilgilere göre öğrenci ve öğretmen pilotun yan yana oturduğu bir modelin de tasarımı tamamlanmıştı. Motorlar ise ilk jet savaş ve eğitim uçaklarında olduğu gibi kanatların altında yer alacaktı. Uçakta Fransız Turbomeca imalatı Pimene Jet motorları kullanılacak, istenirse yine aynı şirketin Palas tipi jet motoru da takılabilecekti. Yeterli sayıda uçak siparişi alamayan THK Uçak ve Ankara Gazi Çiftliği’ndeki Motor Fabrikası krize girmişti. THK, 5 Nisan 1952’de yapılan anlaşma ile Uçak ve Motor Fabrikası’nı 4 milyon lira karşılığında MKE’ye sattı. Yavuz Kansu müdürlüğünde yeniden yapılan fabrika, THK’nın geliştirdiği 6 ayrı modeli imal etme kararı aldı. Bunlardan biri de “Model 3” olarak yeniden adlandırılan Mehmetçik’ti.

AMERİKA UÇAK HİBE EDİNCE…

Ancak Mehmetçik imalata geçemedi. Aynı dönemde Amerikan yardımları kapsamında, Hava Kuvvetleri’ne hibe edilen Lockheed T-33 jet eğitim uçakları sebebiyle proje sona erdi. MKE’nin imal ettiği uçaklar günün teknolojisinden geri kalmaya başlayınca, uçak imalatı 1957’de tamamen durduruldu. Fabrika 1957’den sonra uçak yerine traktör ve çeşitli makine parçaları üretmeye başladı. Türk Uçak Sanayi, 1970’lerin sonunda Kayseri’de Hava İkmal Bakım Merkezi tarafından üretilen Mavi Işık ilaçlama uçağı ve portföyünde TAI, TEI gibi şirketleri bulunduran TUSAŞ’ın kurulmasına kadar sessiz kalacaktı. Derken aradan yıllar geçti… Belki o günlerde başarıyla yürütülecek bir Mehmetçik Projesi, Türkiye’de uçak sanayinin daha hızlı gelişmesine ve yerli tasarım uçakların yapılmasına imkan sağlayacaktı.

PROJE ALMANYA’DA ORTAYA ÇIKTI

Münih Havalimanı Uçuş Koordinatörü Tuncay Deniz uzun yıllar Türk Havacılık Sanayii hakkında araştırma yaptı. Deniz, Mehmetçik ile ilgili bilgi toplamak amacıyla önce MKE’ye başvurdu. MKE’nin verdiği bilgiye göre, Alman askeri diş hekiminin yıllar önce Türkiye’deki uçak fabrikaları ile ilgili çizimler, istatistikler ve resimlerden oluşan tüm belgeleri araştırma yapmak için aldığı daha sonra geri getirmediği cevabını verdi. Hatta birçok belgenin atık kağıt olarak SEKA’ya gittiği tahmin ediliyor.Tuncay Deniz, belgelerin Almanya’da peşine düştü. Mehmetçik’ten kalanların Berlin’deki Alman Havacılık Müzesi’nde olduğunu tespit ederek başvurdu. İncelemek amacıyla istediği bu belgelerden ancak çok azı Tuncay Deniz’e verildi. Geriye kalan belgeler ne yazık ki gösterilmedi. Daha sonra yapılan yazışmalara Alman Havacılık Müzesi cevap vermedi. Uçağın temsili resimleri bilgisayarda model uçak uzmanı Özkan Türker tarafından çizildi. Ödüllü modelci olan Türker, temsili resimleri hazırlarken uçağın elde kalan çizimlerinden ve dönemin uçaklarında kullanılan sistemlerden yararlandı.

ÖZEL HABER:CEMİL YILDIZ